تحولات خانه احزاب؛ از قانون تازه تا نشست های سالانه

به گزارش خبرنگار سیاسی خطرنگار، گرچه تحزب در ایران و در قیاس با دموکراسی های توسعه یافته جهان در ابتدای مسیر اثرگذاری خود قرار دارد، اما تلاش ها برای تجمیع و قانونمند سازی فعالیت حزب های مختلف در ایران طی سه دهه گذشته شدت بیشتری یافته است. تاسیس خانه احزاب و بسط و گسترش فعالیت آن در راستای همین تلاش ها بوده است. خانه احزاب ایران نهادی غیردولتی است که به منظور نزدیک سازی احزاب و سامان بخشی به فعالیت های آن ها در سال ۱۳۷۹ تاسیس شد و امروز بیش از ۲۰۰ حزب در آن عضویت دارند.
خانه احزاب که در دولت دهم به دلیل برخی موضوعات و برداشت های فراقانونی از فعالیت احزاب تعطیل شده بود، در دولت های اول و دوم تدبیر و امید بازگشایی و توجه به آن گسترده شد، وزرات کشور تلاش کرد در راستای عمل به وعده رئیس جمهوری به منظور توجه ویژه به احزاب، قوانین را به روز کرده و فعالیت های اجرایی و مالی را سامان دهد. سرانجام خانه احزاب در سال ۹۴ دور ششم فعالیت خود را آغاز کرد. در گزارش پیش رو بخش هایی از فعالیت های خانه احزاب در سال ۹۷ را مرور خواهیم کرد.

**یارانه پرحاشیه احزاب
منبع درآمد احزاب یکی از مهمترین موضوعات مورد مناقشه در نظام تحزب ایران است. اختصاص یارانه به احزاب در دولت اصلاحات آغاز شد و دولت طبق قانون موظف شد هرساله مبلغی به عنوان یارانه به احزاب دارای مجوز اعطا کند. مبلغ این یارانه و شیوه اعطای آن هم هر ساله کانون بحث ها و اظهارنظرهای مختلف است. پارامترهای مختلفی مانند سابقه فعالیت احزاب در مرکز و شهرستان ها، میزان مشارکت در انتخابات و تعداد اعضایی که از هر حزب به مجلس راه می یابند، در اعطای این یارانه موثر هستند. ۵ درصد مبلغ یارانه به فعالیت های عمومی احزاب اختصاص می یابد و باقی مانده میان احزاب مختلف تقسیم می شود.
در همین راستا احزاب فروردین ماه سال ۹۷ را با خبر خوش یارانه ای «بهرام سرمست» دبیر کمیسیون ماده ۱۰احزاب آغاز کردند.سرمست در این زمینه گفت: «با پیگیری‌های وزیر کشور و نمایندگان مجلس و هیات رییسه خانه احزاب، دو میلیارد تومان به عنوان یارانه احزاب تخصیص یافت و قرار است بر اساس دستورالعمل‌های مربوطه و در راستای سیاست‌های دولت مبنی بر حمایت از احزاب هزینه شود»
داستان یارانه احزاب در سال ۹۷ اما به همین جا ختم نشد. تابستان سال گذشته اعلام شد احزابی که توانسته اند خود را با قانون جدید فعالیت احزاب منطبق کنند از یارانه احزاب بهره مند خواهند شد. با این حال مبلغ یارانه از سوی دبیران کل و اعضای خانه احزاب با انتقاداتی همراه شد. انتقادات از پایین بودن مبلغ یارانه احزاب در طول سال به مجمع عمومی سالانه احزاب در پایان سال هم رسید. «حسین کمالی» رییس وقت خانه احزاب در گزارش اسفند ماه خود گفت:«برای امسال مبلغی را که دولت از طریق وزارت کشور اختصاص داده شد ۷۰۰ میلیون تومان بود که ما به نمایندگی از احزاب تشکر کرده و به وزارت کشور گفتیم که این مبلغ را نپذیرفتیم چرا که این مبلغ ناچیز بوده و گفتیم که باید تلاش کنند این مبلغ افزایش پیدا کند». کمالی در عین حال در این نشست از اختصاص یارانه بیست میلیاردی مجلس در بودجه سال ۹۸ برای احزاب خبر داد.
اختصاص یارانه کافی برای فعالیت احزاب گرچه در حیطه مسوولیت دولت هاست اما اقتضای فعالیت حزبی در دنیای جدید سیاست، تامین مالی از منابع مختلف است. منابعی که وابستگی احزاب به یارانه دولت را کاهش داده و به تبع آن استقلال سیاسی احزاب را حفظ کند.

** فعالیت خانه احزاب در شهرستان ها
فعالیت شعب خانه احزاب در شهرستان ها هم طی سال گذشته با وجود کم و کاستی هایی انجام شد. دفاتر خانه احزاب در شهرها و مراکز استان ها افتتاح شد. در این راستا آیین‌نامه تشکیل، شرح وظایف، اختیارات و نحوه اداره دفتر نمایندگی خانه احزاب ایران در استان ها سال ۹۵ از سوی «قدرتعلی حشمتیان» به استانداران ارائه شد. در سال ۹۷ هم دفاتر خانه احزاب در استان های آذربایجان غربی، مرکزی، همدان، بوشهر و … افتتاح گردید و هریک از دفاتر در تسهیل فعالیت شعب استانی احزاب و قانونمندی فعالیت آن ها کارنامه قابل قبولی از خود ارائه دادند.

** نشست های سالانه خانه احزاب در سال ۹۷
فعالان حزبی و مسئولان خانه احزاب، اول تابستان و آخر زمستان سال گذشته در دو همایش ملی گرد هم آمدند تا ضمن تشریک مساعی و تقریب مواضع، راهکارهای عبور از چالش های مشترک را بررسی کنند. در این راستا دبیران کل و اعضای احزاب هفتم تیر سال ۹۷ در تالار ایوان شمس تهران ضمن اعلام مواضع خود به بررسی علمی و عملی نظام تحزب در ایران پرداختند.
حاضران در همایش فصلی خانه احزاب همچنین بر همدلی و انسجام و نقش تشکل های سیاسی در رفع مشکلات کشور، توجه به اندیشمندان حوزه و دانشگاه، تشکیل حزب قدرتمند و حفظ منافع ملی تاکید کردند با این حال در این همایش انتقادات دبیران کل احزاب از جمله «علی شکوری راد» دبیرکل حزب اتحاد ملت درباره نامشخص بودن نقش احزاب در عرصه قدرت ا هم مورد توجه رسانه ها قرار گرفت.
در اواخر اسفندماه سال گذشته هم تالار وزارت کشور میزبان فعالان حزبی از سراسر ایران بود تا اعضای جدید شورای مرکزی خانه احزاب را انتخاب کنند. سه فراکسیون اصلی خانه احزاب یعنی فراکسیون اصولگرایان، اصلاح طلبان و مستقلین اعتدالگرا هرکدام منتخبان خود را به شورای مرکزی خانه احزاب معرفی کردند و این شورا برای سال جدید با ترکیبی تازه کار خود را آغاز کرد.ترکیبی که اکثریت مردانه آن و عدم حضور پررنگ زنان در این شورا، انتقاداتی را به همراه داشت.
با وجود اینکه فرآیند رای گیری خانه احزاب هم اعتراضاتی برانگیخت اما در مجموع سال کاری احزاب با برگزاری این همایش پایان یافت و فعالان برای سال جدید و البته مهم و انتخاباتی ۹۸ برنامه ریزی خود را آغاز کردند.

** قانون جدید احزاب
در آخرین روزهای سال ۹۷ سخنگوی وزارت کشور اسامی نزدیک به ۱۰۰ حزب و تشکل را منتشر کرد که توانسته بودند خود را با قانون تازه احزاب هماهنگ کنند؛ قانون تازه ای که هدف اصلی آن ایجاد چارچوب مشخص برای فعالیت حزبی در ایران بود. پیش نویس این لایحه در سال ۹۲ تدوین و در سال ۹۴ به احزاب اعلام شده بود. اگرچه وزارت کشور مدت زمان سه ساله ای به احزاب فرصت داد تا بتوانند خود را با قانون جدید منطبق کنند اما همچنان از ۲۴۷ حزب موجود در کشور، نزدیک به ۱۰۰ حزب توانستند معیارهای لازم را کسب کنند.
قانون تازه شرایط جدیدی برای فعالیت احزاب ملی تعریف کرده است که برگزاری مجمع عمومی با حضور حداقل سیصد نفر از اعضای رسمی تاسیس دفاتر رسمی حداقل در یک ‌سوم از مراکز استان‌های کشور، از بندهای مهم آن است.
با التزام قانونی تشکل های سیاسی به این دو بند با احتمال بالایی می توان امیدوار بود که سیستم تحزب در ایران دیگر شاهد احزاب خانوادگی با تعداد اندک و سازوکار نامشخص نباشد.
در قانون تازه تاکید بر شفافیت منابع مالی احزاب را می توان در بند ۱۲ که درباره اساسنامه است، مشاهده کرد؛ در این بند آمده است: سند مصوب مجمع عمومی است که بیان‌کننده ساختار تشکیلاتی و ارکان و حدود وظایف و اختیارات، نحوه تعیین و تغییر اعضاء ، شرایط تغییر و اصلاح مرامنامه و اساسنامه، مبنای اعتبار اسناد اداری و مالی، تعیین منابع مالی، نحوه انحلال حزب و سایر موارد مصرح در این قانون می‌باشد.
در فصل دوم این قانون شرایط تشکیل حزب ذکر شده و در این زمینه تاسیس حزب از سوی افراد با شرایط خاص ممنوع شده است. این شرایط خاص از سابقه شرارت و زندان تا عضویت در سازمان های پیش از انقلاب گسترده است. اما بر اساس بند ج از ماده پنج این فصل، اعضای موثر احزاب منحل شده‌ای که در زمان انحلال عضو موثر باشند و انحلال حزبشان به حکم دادگاه و به دلیل ارتکاب جرم بوده است، به مدت پنج سال حق تاسیس حزب نخواهند داشت. این همان بندی است که مورد اعتراض برخی چهره های سیاسی و فعالان حزبی قرار گرفت و آن را ناقض حقوق افراد دانستند.
در هر صورت با توجه به قانون تازه انتخابات و توجه ویژه آن به احزاب، تلاش و تمرکز وزارت کشور و دولت برای پررنگ سازی نقش احزاب و گسترش فرهنگ رجوع به تحزب در فعالیت سیاسی می توان امیدوار بود در سال جدید و مهم انتخاباتی احزاب در ایران هم مانند دیگر دموکراسی های توسعه یافته، در عرصه قدرت سیاسی نقش و تاثیر بیشتری داشته باشند.
‌سیام**۹۴۰۲**۲۰۲۱**

انتهای پیام /*