سازمان انرژی اتمی ایران از تاسیس تا شکوفایی

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، نخستین ایجاد علاقه برای توسعه فناوری هسته ای در کشورمان به حدود نیم قرن قبل بر می گردد که دلیل اصلی این رویکرد در آن زمان بیشتر نتیجه موفقیت های اعجاب ‌انگیز کشورهای صنعتی در کاربرد موفق این فناوری بود. در آن دوره تسلط بر فناوری هسته ‌ای معادل با پیشرفت و صنعتی ‌شدن کشورها به شمار می رفت.
در اواسط دهه ۱۳۳۰ خورشیدی اولین سفارش خرید تجهیزات مورد نیاز فعالیت ‌های آموزشی و پژوهشی هسته ‌ای از خارج کشور توسط دانشگاه تهران انجام گرفت. یک سال بعد مرکز اتمی دانشگاه تهران تأسیس و با احداث و بهره‌ برداری از راکتور تحقیقاتی پنج مگاواتی تهران در سال ۱۳۴۶ سنگ ‌بنای علوم و فنون هسته ‌ای در ایران نهاده شد.
با تأسیس سازمان انرژی اتمی ایران در سال ۱۳۵۳ و انتقال مرکز اتمی دانشگاه تهران به آن، ماموریت های مربوط به توسعه فناوری هسته ‌ای، به ‌ویژه تولید برق با استفاده از نیروگاه‌ های اتمی در کشور به این سازمان واگذار شد.
در ماده یک قانون سازمان انرژی اتمی ایران – مصوب تیرماه ۱۳۵۳ – دلیل اصلی تأسیس سازمان «برای استفاده از اشعه و انرژی اتمی در صنایع، کشاورزی و خدمات و ایجاد نیروگاه های اتمی و کارخانه ‌های شیرین کردن آب شور، تولید مواد اولیه مورد نیاز صنایع اتمی، ایجاد زیربنای علمی و فنی لازم برای اجرای طرح‌ های مزبور همچنین برقراری هماهنگی و نظارت بر کلیه امور مربوط به انرژی اتمی در کشور» بیان شده است.
در سال های باقیمانده تا پیروزی انقلاب اسلامی (حدود چهار سال)، سازمان طرح احداث ۲۳ هزار مگاوات نیروگاه هسته‌ ای تولید برق را در دستور کار داشت و بر این مبنا قراردادهای متعددی را برای احداث نیروگاه‌ های هسته ‌ای و دسترسی به سوخت هسته ‌ای مورد نیاز منعقد نمود که پیگیری آنها سبب گسترش سریع سازمان گردید. علاوه بر آن پشتیبانی علمی و فنی از این فناوری نیز که بیشتر با حمایت کشورهای توانمند هسته‌ ای بود، آغاز شد.
با پیروزی انقلاب اسلامی و به دلیل شرایط خاص کشور که حاصل تنش‌ ها و دگرگونی‌ های اوایل انقلاب بود، تبلیغات منفی و جوسازی علیه برنامه هسته ای کشور از طریق عوامل خارجی و در برخی موارد عناصر داخلی آغاز شد. تمام اتفاقات آن دوره سبب شد در عمل تا ابتدای سال ۱۳۶۱اقدام خاصی برای برنامه‌ ریزی مجدد و یا پیگیری برنامه‌های در دست انجام فناوری هسته ای در کشور صورت نگیرد.
پیش از انقلاب سازمان زیر نظر مستقیم نخست ‌وزیری فعالیت می ‌کرد، در این دوره به یکی از معاونت ‌های وزارت نیرو تبدیل شد. سرانجام در آخرین جلسه هیات وزیران در اسفند ماه سال ۱۳۶۰، استقلال سازمان انرژی اتمی ایران برای انجام وظایف قانونی مجدداً به تصویب دولت رسید. به این ترتیب سیاست‌ گذاران کلان کشور با گذر از چالش‌ های ابتدای پیروزی انقلاب تصمیم گرفتند گام‌ های جدید و جدی را در راه دستیابی کشور به فناوری هسته ای بردارند.
اگر چه سازمان انرژی اتمی ایران پس از سال ۱۳۶۰، دوره های متفاوتی را از نظر سازماندهی و پیگیری اهداف کلان داشته است اما نقطه مشترک تمامی آنها تاکید بر موضوع توسعه کاربردهای صلح‌ آمیز هسته ای و به تبع آن گسترش پژوهش ‌های مرتبط بوده که همواره در سخت ‌ترین شرایط به عنوان اصلی ‌ترین مسئولیت سازمان پیگیری شده است.
در سال های گذشته سازمان انرژی اتمی ایران برای دستیابی به توسعه درون ‌زای علوم و فنون هسته ای در کشور، ساختارها و واحدهای سازمانی بسیاری را در سراسر کشور ایجاد و تجهیز نموده است. این تلاش ‌ها منجر به تشکیل شرکت‌ های مهندسی و تخصصی در زمینه‌ های مختلف فعالیت‌ های سازمان و ایجاد پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای با هدف توسعه و گسترش فعالیت‌ های تحقیقاتی در زمینه فناوری هسته ای شده است.
طی حدود ۴۰ سالی که از عمر سازمان انرژی اتمی ایران می ‌گذرد، شش نفر به عنوان رئیس، سکان هدایت آن را در دست داشته‌ اند. در حال حاضر عمده فعالیت‌های علمی در دست انجام سازمان انرژی اتمی ایران عبارت است از:
– طراحی، احداث و بهره ‌برداری از نیروگاه‌ های هسته ای قدرت
– طراحی، احداث و بهره برداری از شتاب دهنده ها برای کاربرد پزشکی ، صنعت و کشاورزی
– کاربرد لیزر در پزشکی و صنعت
– چرخه سوخت هسته ای
– احداث و بهره‌ برداری از راکتورهای تحقیقاتی از نوع شکافت و هم‌ جوشی (گداخت) هسته ای
– فعالیت‌های تحقیقاتی با هدف توسعه کاربرد پرتوها در صنعت، کشاورزی و پزشکی
– نظارت بر ایمنی فعالیت‌ های هسته ای در کشور از طریق مرکز نظام ایمنی هسته ای کشور

سازمان انرژی اتمی اما در حال حاضر از ساختار ویژه ای تشکیل یافته تا به طور تخصصی حوزه های مختلف را پوشش دهد؛ ساختاری که بخش های آن عبارتند از:
– معاونت امور بین الملل، حقوقی و مجلس
– معاونت برنامه ریزی هسته ای و نظارت راهبردی
– معاونت توسعه مدیریت و منابع
– پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای
– شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی
– مرکز نظام ایمنی هسته ای کشور
– شرکت تولید مواد اولیه و سوخت هسته ای
– شرکت توسعه و کاربرد پرتوها
در مجموع، جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری پیشرو در میان کشورهای در حال توسعه، به دلایل مختلف از جمله نیاز برنامه ‌های توسعه به انرژی، کسب فناوری ‌های برتر، ایجاد تنوع و تامین امنیت انرژی، تولید انرژی پاک، ملاحظات زیست محیطی و مزایای فنی و اقتصادی، توسعه نیروگاه‌ های هسته ای را به عنوان یک ضرورت در برنامه بلند مدت تامین انرژی در نظر گرفته است. الزامات قانونی کشور نیز هدف بلند مدت ساخت و بهره‌ برداری از نیروگاه‌ های هسته ای برای تولید ۲۰ هزار مگاوات برق را برای سازمان انرژی اتمی ایران تعیین نموده است. با توجه به آن، سازمان انرژی اتمی ایران برنامه‌ های بلندمدت توسعه چرخه سوخت هسته ای و فعالیت‌های پژوهشی مرتبط را تدوین و در دست اقدام دارد.
پژوهش**۹۲۴۲**۱۵۵۲

انتهای پیام /*

سیاسی

سازمان انرژی اتمی

مرکز اتمی دانشگاه تهران

فناوری هسته ای