کابینه دوازدهم؛ حاشیه ها و دستاوردها

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری خطرنگار، انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم، پنجمین دوره انتخابات شورای های اسلامی شهر و روستا، تشکیل کابینه، رای اعتماد به دولت از سوی مجلس، تمام این رویدادها سال ۹۶ خورشیدی را به سالی سیاسی برای ایران تبدیل کرد؛ سالی که حجت الاسلام «حسن روحانی» برای بار دوم با رای ۲۴ میلیونی و با کسب بیش از ۵۷ درصد مجموع آرا، دوازدهمین رئیس جمهوری ایران نام گرفت.
رئیس جمهوری منتخب سه روز پس از برگزاری مراسم تنفیذ و تحلیف در روزهای ۱۲ و ۱۴ مرداد ماه، فهرست وزرای پیشنهادی خود را به مجلس شورای اسلامی ارائه داد تا فرآیند آغاز کار دولت دوازدهم بر پایه قانون اساسی آغاز شود. این فهرست پیش از اعلام و پس از انتشار رسمی آن با حاشیه ها، انتقادات و تحلیل های بسیاری همراه بوده است. طی روزهای ۱۷ مرداد (روز ارائه فهرست پیشنهادی از سوی رئیس جمهوری) تا ۲۹ مرداد (روز رای گیری) تحلیل های متنوعی از دلایل ارائه چنین فهرستی، کم و کاستی های آن و میزان نزدیکی کابینه پیشنهادی رئیس جمهوری به وعده های دوران تبلیغات در رسانه های خبری و نیز کلام چهره های سیاسی نمود یافت و برجسته شد.
با تمام حرف و حدیث های موجود سرانجام نمایندگان بهارستان ۱۶ نفر از اعضای فهرست ۱۷ نفره پیشنهادی رئیس جمهوری را در جلسه علنی روز یکشنبه ۲۹ مردادماه، با رای قاطع اعتماد راهی هیات دولت کردند.
«حبیب الله بی طرف» وزیر پیشنهادی نیرو در این جلسه رای اعتماد نگرفت و مسئولیت اداره این وزرات خانه به همراه وزارت علوم (به سبب معرفی نشدن گزینه پیشنهادی وزارت ازسوی روحانی) به سرپرست واگذار شد.
فرآیند معرفی و رای اعتماد به کابینه هم برای مجلس، هم دولت و جامعه، مسیر پرپیچ و خمی بود که گاهی با سنگ اندازی هایی در پوشش انتقاد روبرو می شد. در پایان سال نگاهی اجمالی به فراز و نشیب های تشکیل کابینه دوازدهم و دستاوردهای عمر هفت ماهه آن داشته ایم.

***حرف و حدیث های پیشاکابینه
گمانه زنی و تحلیل ها از ترکیب اعضای دولت دوازدهم از همان روزهای پس از پیروزی روحانی در انتخابات آغاز و همزمان با اعلام نام کابینه مورد نظر رئیس جمهوری به اوج خود رسید.
رصد مطالبات جامعه از هیات دولت منتخب نشان می دهد که موضوعاتی چون حضور زنان و اقلیت های مذهبی در کابینه، جوان گرایی و دوری از محافظه کاری های معمول کابینه اول، دغدغه هایی بود که در ایام تبلیغات انتخاباتی هم از سوی مردم و سیاسیون و هم در کلام رئیس جمهوری مستقر و منتخب بازتاب یافت.
پس از مسجل شدن حضور دوباره روحانی در خیابان پاستور، نحوه پاسخگویی و اهتمام رئیس جمهوری به این دغدغه ها (که در چینش کابینه نمود می یافت) مورد تحلیل و تفسیر و حتی انتقادهای بسیاری قرار گرفت.
روحانی در نخستین کنفرانس مطبوعاتی پس از پیروزی در انتخابات، شرایط حاکم بر کشور و پارامترهای چینش کابینه را در سال ۹۶ متفاوت با سال ۹۲ اعلام و از جوان گرایی درهیات وزیران و دولت سخن گفت. پیش از این هم روحانی در بسیاری از مراسم انتخاباتی و سخنرانی های تبلیغاتی خود بر ضرورت های جوان گرایی در کشور تاکید کرده بود.
حضور زنان در کابینه هرچند وعده رئیس جمهوری نبود اما او در تمام ایام تبلیغاتی خود با تاکید بر ضرورت حضور بانوان در سطح نخست قدرت به کارگیری توانمندی های این بخش از جامعه در برنامه ریزی های کلان کشور را در حفاظت از منافع ملی و پیشرفت کشور مهم دانست. گرایش بیشینه اقلیت های قومی و مذهبی بیش از دیگر نامزدها بر روحانی تمرکز و این موضوع در ایام تبلیغات انتخاباتی به طور واضح نمود داشت. این احترام متقابل میان اقلیت های مذهبی و روحانی هم در مقام رئیس جمهوری و هم در مقام نامزد انتخابات، نوعی مطالبه را در جامعه ایجاد کرده بود که روحانی در چینش کابینه باید به موضوع اقلیت ها بیشتر توجه کند. گرچه در این مورد هم رئیس جمهوری وعده ای مشخص نداده بود، اما چنین توقعی در رسانه ها از کابینه دوازدهم ایجاد شده بود.
در اردوگاه اصلاح طلبان که جریان سیاسی حامی رئیس جمهوری در انتخابات ریاست جمهوری بودند، درباره ترکیب کابینه دو دیدگاه مختلف و حتی متضاد وجود داشت. گروهی از اصلاح طلبان روحانی را در چینش کابینه خود صاحب حق و سلیقه و البته همراه با معذوریت های خاص می دانستند و اصلاحات را از سهم خواهی برحذر می داشتند. گروهی دیگر از اصلاح طلبان اما از ضرورت های توجه ملموس و محسوس به این جریان سیاسی در ترکیب کابینه سخن می گفتند.
دیگر موضوعی که در ایام چینش کابینه از سوی بسیاری موافقان دولت مطرح شد، توصیه و تاکید به روحانی برای دوری از محافظه کاری های مرسوم در چینش کابینه بود.
بسیاری از حامیان رئیس جمهوری کابینه دولت اول او را محافظه کارانه می دانستند در توصیه و هشدارهایی روحانی را از تکرار این رویه برحذر می داشتند. عده ای دیگر هم چینش ترکیب تازه دولت را تحت فشار یا همراه با محدودیت هایی دانستند. برخی جریان های سیاسی هم به سبب حضور یا غیبت چهره های نزدیک به جناح خود منتقد روحانی شدند و فهرست پیشنهادی رئیس جمهوری را مستحق وزارت ندانستند.

**رئیس جمهوری و تکاپویی برای اولویت دادن به خواست مردم
میان هیاهوی چینش کابینه، رئیس جمهوری خواست و نظر مردم را مهمترین معیار انتخاب همکاران خود در هیات دولت معرفی و تلاش کرد در چینش کابینه مطالبات و دغدغه های جامعه را تا حد توان و امکان در نظر گیرد. حضور «محمد جواد آذری جهرمی» به عنوان چهره ای جوان در راستای عمل به وعده های جوان گرایی در کابینه بود هرچند منتقدان را راضی نکرد، اما گامی بزرگ به منظور بسترسازی برای ورود جوانان به سطح نخست اجرایی در کشور بود.
محمد جواد آذری جهرمی وزیر پیشنهادی ۳۶ ساله رئیس جمهوری بود که در روز رای اعتماد، با حمایت تمام قد روحانی، از مجلس رای اعتماد گرفت. وزیر زن و حضور اقلیت های مذهبی در ترکیب هیات دولت نیز از دغدغه هایی بود که پیش از معرفی کابینه مطرح می شد، هرچند در نهایت وزیری از این دو گروه به سبب برخی از محدودیت ها معرفی نشد، اما حضور دو نفر از بانوان در هیات دولت و در مقام مشاور رئیس جمهوری و نیز به کارگیری اقلیت های مذهبی در سطح معاونان و مدیران دولتی، همان عملی شدن وعده های روحانی درباره این دو قشر بود که با توجه به تمام محدودیت ها صورت گرفت.
حضور چهره های نزدیک به جریان خاص در کابینه به سبب نگاه ملی گرای روحانی و دوری از جناح بازی های مرسوم عرصه سیاست چندان نتوانست رادیکال های دو گروه سیاسی در کشور را راضی کند.
«نه» روحانی به سهم طلبان هم در پایگاه حامیان و هم مخالفان خود، توجه به تخصص محوری به جای شخص محوری، عبور از رانت دهی به برخی خواص و استقلال رای و عمل در چینش کابینه گرچه به مذاق برخی از مخالفان و حتی موافقان خوش نیامد، اما رویه ای بود که روحانی به آن معتقد و در اجرای آن مصمم بود
با تمام حرف و حدیث های موجود روز ۲۹ مرداد ماه ۱۶ نفر از مردان پیشنهادی رئیس جمهوری از مجلس دهم رای اعتماد گرفتند و دولت به صورت رسمی و عملی کار خود را برای سامان دهی شرایط کشور آغاز کرد.

**چالش های کابینه دوازدهم
هفت ماه از عمر کابینه دوم تدبیر و امید می گذرد و در روزهای پایانی اسفندماه مجلس علی ربیعی وزیر کار، رفاه و تامین اجتماعی، عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی و محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی را به منظور استیضاح به بهارستان دعوت کرد که هر سه وزیر برای دومین بار رای اعتماد مجلس شورای اسلامی را به دست آوردند.
به باور بسیاری از تحلیلگران برخی نگاه های حداقلی، شخصی و جناحی به کارنامه عملکرد وزرا دلیل اصلی و نهایی استیضاح های اسفندماه بود که چنین رویکردی را می توان از چالش های کابینه دوازدهم در راه اجرای برنامه های خود عنوان کرد.
بحران های زیست محیطی و شرایط نابسامان اقتصادی هم می تواند چشم اسفندیار وزرای کابینه باشد. تکاپوی رقبای دولت و سخنانی مانند کابینه و دولت در سایه، گرچه چندان در فضای سیاسی ایران جدی نیست اما می توان در فهرست دغدغه های دولتمردان قرار گیرد. انتقاد و همجمه بی امان از سوی چنین جریان هایی در پوشش دلسوزی برای کشور و منافع ملی از جنس همین دغدغه ها است.

**دستاوردهای کابینه با تمام جنجال ها
کابینه دولت دوم تدبیر و امید در عمر هفت ماهه خود تلاش کرده است مهمترین دغدغه این سال های ایران، یعنی معیشت را در اولویت کارهای خود قرار دهد.
گرچه بیماری مزمن اقتصاد در کشور مشکلی تازه ومربوط به یک دولت نیست و بسیاری از دولت ها برای درمان این بیماری با نسخه های مختلف وارد کارزار شده اند، اما برخی از منتقدان در تلاش هستند تا دستاوردهای کابینه را ناکافی جلوه دهند.
واقعیت آن است که کابینه دولت دوازدهم طی هفت ماه گذشته تلاش کرده است ضمن حفظ روند موجود در اجرای برنامه های کشور، شتاب بیشتری به ساماندهی امور کشور به ویژه در حوزه اقتصادی دهد.
تورم تک رقمی از آروزهای محالی بود که بسیاری از دولت ها برای دست یابی به آن کوشش بسیار داشته اند، رسیدن به چنین نقطه ای در دولت یازدهم گرچه با تشکیک برخی منتقدان همراه بود اما حفظ آن تا سال ۹۶ و با وجود تمام چالش های موجود دستاوردی است که وزرای دولت های یازدهم و دوازدهم می توانند از آن به عنوان نقطه درخشان کارنامه خود یاد کنند، طی روند موجود در سال ۹۶ هم نشان داده است که تشکیک در آمار تورم و رکود تنها برای بی ارزش ساختن دستاوردهای دولت بوده است.
بازگشت آرام اما مطمئن سرمایه های خارجی به اقتصاد کشور در سایه تلاش های دستگاه دیپلماسی و نظام بانکی کشور هم می تواند دستاورد ادامه تدبیر برای حل بحران ها باشد. همچنین لایحه بودجه سال ۹۷ از بارزترین برنامه هایی است که وزرا برای تهیه آن اصل شفافیت را که وعده دولت به مردم بود، در اولویت خود قرار داده اند. از دیگر سو در بحث فرهنگ و هنر گرچه تصمیم گیر نهایی دولت و وزرای مربوط نیستند، اما اصرار دولت بر اجرا یا عدم اجرای برخی قوانین ضروری و برخی قوانین نانوشته ثبات نسبی در عرصه فرهنگ و هنر پدیده آورده است.
منشور حقوق شهروندی نتیجه تعامل و تلاش کابینه و اعضای هیات دولت است که می تواند راهگشای بسیاری از دغدغه های کنشگران جامعه باشد. در نهایت اما ویژگی بارزی که سبب می شود کارنامه کابینه دوم روحانی، مانند کابینه نخست آن به لحاظ کار و تلاش مثبت ارزیابی شود، دوری و حذر وزرا از ورود به هیاهوی رسانه ای و جنجال ها است. وزرا در تلاش هستند با کارنامه مثبت از عملکرد خود دفاع کنند تا درگیر غوغا سالاری رسانه ای نشوند.
در پایان باید گفت کابینه دوم دولت تدبیر و امید با تمام حاشیه های پیش و پس از تشکیل در مقام بازوی اجرایی برنامه های کلان کشور، به طور قطع دستاوردها و نقاط ضعف و قوت داشته است، اما حمایت از نقاط قوت این کابینه و انتقاد سازنده از نقاط ضعف آن می تواند در دراز مدت حافظ منافع ملی بوده و پیشرفت کشور را در پی داشته باشد.

گزارش از: لیلا واحدی
شبد**پژوهشم**۹۴۰۲**۳۰۵۰**۱۳۷۹
خطرنگار، پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و پژوهش های خبری ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.

انتهای پیام /*