ترکیه و تلاش برای حضور پررنگ تر در عراق- علیرضا جباری*

نجف، کرکوک، موصل و بصره شهرهایی هستند که قرار است ترکیه کنسولگری های خود را در آن ها ایجاد کند.
سخنگوی وزارت خارجه ترکیه همچنین خاطر نشان کرد که کشورش پنج میلیارد دلاری را که در کنفرانس کویت برای بازسازی عراق تعهد کرده بود، پرداخت خواهد کرد.
کنفرانس کویت در فوریه سال ۲۰۱۸ میلادی با هدف کمک به بازسازی عراق و با شرکت صدها نهاد و سازمان بین المللی به مدت سه روز در کویت برگزار شد. این کنفرانس که برخی آن را کمک برای بازسازی مناطق جنگ زده عراق که به واسطه حمله گسترده داعش دچار ویرانی شده بودند، نام گذاری کردند، آن گونه که انتظار می رفت نتوانست موفقیت آمیز باشد.
ترکیه نیز به عنوان یکی از شرکت کنندگان آن کنفرانس متعهد به پرداخت پنج میلیارد دلار برای بازسازی عراق شد که پرداخت این مبلغ تا کنون صورت نگرفته است.
حال دولت آنکارا تصمیم گرفته به قول خود عمل کرده و این مبلغ را در اختیار دولت عراق قرار دهد. البته این مبلغ در قالب پرداخت وام به دولت عراق تعهد شده بود.
هر چند تصمیم آنکارا برای پرداخت این کمک مالی برای بازسازی عراق به ظاهر امری پسندیده و نیک به شمار می رود، اما بدیهی است که در دنیای سیاست هر اقدامی از سوی یک دولت برای دولت دیگر هرگز نمی تواند بدون یک هدف و انگیزه باشد که در برگیرنده منافع و خواسته های کشور کمک دهنده است، اینک این پرسش مطرح می شود که آیا ترکیه هدف خاصی را در عراق دنبال می کند؟ اگر اینگونه است، آن هدف چه خواهد بود که آنکارا برای رسیدن به آن حاضر به هزینه ای در این حد شده است.
برای پاسخ به این سوال ابتدا لازم است به اختصار به روابط سیاسی و اقتصادی عراق و ترکیه اشاره ای کوتاه شود.
روابط اقتصادی عراق و ترکیه در سال های اخیر دچار افت و خیزهای زیادی شد به طوری که اختلافات این دو کشور به خصوص در برخی مسایل سیاسی و از جمله مسایل مربوط به شمال عراق در پاره ای از موارد تشدید شده و همین موضوع موجب کاهش حجم تجارت میان دو طرف از سال ۲۰۱۳ به بعد شد. میزان تجارت بین دو کشور در این سال رقمی معادل ۱۲ میلیارد دلار بود که این رقم در سالهای بعد با کاهش مواجه شد.
رقم یاد شده در سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ برابر ۱۱٫۱۷ ، ۸٫۹، ۸٫۴ و ۱۰٫۶ میلیارد دلار بود . رقم صادرات عراق به ترکیه در طول سال های یاد شده ارقامی کم بود. میزان صادرات عراق به ترکیه در طول سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ برابر ۲۷۰، ۳۰۰، ۸۰۰ و ۱۵۰۰ میلیون دلار بود.
ترکیه از دیرباز سه هدف عمده را در عراق دنبال می کرد که رسیدن به هر یک از این سه هدف برای دولت آنکارا یک موفقیت بزرگ به شمار می رود.
بسیاری از صاحب نظران معتقدند که مهمترین و محوری ترین هدف ترکیه ‘ اقتصاد ‘ است و اتخاذ سیاست های چند وجهی از سوی دولت آنکارا در عرصه های جهانی و منطقه ای نیز نمی تواند خارج از این چارچوب تبیین شود.
حتی برخی مشکلات داخلی ترکیه با اکراد جنوب شرق این کشور که به ظاهر در راستای مقابله با تجزیه طلبی به وجود آمده، به نظر می رسد که ریشه در مسایل اقتصادی و اراضی بسیار حاصلخیز و گرانقیمت مناطق کردنشین دارد که هم اکنون بخش های زیادی از آن مین گذاری شده و غیر قابل دسترسی به شمار می روند.
صرف نظر از این موضوع، سه هدفی را که ترک ها در عراق آن را دنبال می کنند، ۱- رسیدن به یک منبع مهم انرژی مانند نفت که برای ترکیه کرکوک و چاه های نفتی این منطقه یک هدف مهم بشمار می رود ۲- دسترسی به بازار گسترده و بسیار جذاب عراق به خصوص در دوران پسا بحران و بازسازی این کشور ۳- و از آن مهمتر دسترسی به خلیج فارس و کشورهای عرب و پرمصرف حاشیه آن به عنوان یکی از شاهراه های مهم و حیاتی جهان که از طریق عراق ، ترکیه به سادگی می تواند به این کشورها و بازار بسیار جذاب آنها دسترسی آسان تری داشته باشد.
البته دولت آنکارا همواره مبارزه با تروریست و به خصوص مقابله با اکراد وابسته به پ.ک.ک را یکی از اهداف خود برای حضور گاه و بی گاه در مناطق شمالی عراق نیز عنوان می کند، اما همانطور که در اهداف سه گانه بالا عنوان شد، به نظر می رسد که تنها موضوع مهم ترکیه در عراق همانا دسترسی به یک تجارت امن و پرسود است که ترک ها برای رسیدن به آن بدون تردید حاضر به انجام هر کار می باشد که برداشتن موانع از جمله مبارزه با اکراد مخالف که می توانند یک مانع بزرگ باشند، تنها یکی از مشکلات ترکیه بشمار می رود.
گشایش مرزهای متعدد زمینی و کنسولگری های ترکیه در عراق نیز از دیگر راه های رسیدن ترک ها برای نیل به اهداف بزرگشان به شمار می رود.
در همین راستا به نظر می رسد که حتی پرداخت ۵ میلیارد دلار وامی که ترکیه آن را در کنفرانس کویت متعهد شد و به تازگی نیز برای پرداخت آن اعلام آمادگی کرده، صرفا برای استفاده در ایجاد یک خط مرزی زمینی به نام ‘ اواکوی ‘ خواهد بود که این مرز را با احداث یک جاده ترانزیت در ادامه به خلیج فارس متصل می سازد. چرا که ترک ها به خوبی به موقعیت راهبردی و کاملا مقرون به صرفه عراق برای رسیدن به خلیج فارس واقفند و برای رسیدن به این هدفشان حاضر به انجام هر تعهدی خواهند بود.
* خبرنگار و کارشناس مسایل سیاسی

انتهای پیام /*

سیاسی

ترکیه

عراق