بزرگداشت حکمت و معرفت خواجه ای از دیار طوس

به گزارش خبرنگار فرهنگی خطرنگار، نشست هندسه حکمت و معرفت به منظور بررسی آراء و نظرات خواجه نصیرالدین طوسی عصر روز یکشنبه در محل انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران برگزار شد که اساتید دانشگاهی و فرهیختگان به ایراد سخن در این باب پرداختند‌.

** حکمت عمیق در جان خواجه نصیر؛ ناجی ایران

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با اشاره به ابعاد شخصیتی و وجودی خواجه نصیرالدین طوسی، گفت: یکی از وجوهات مغفول حیات خواجه نصیر تاملات عرفانی وی است.
حسن بلخاری به تشریح واژه مهندسی پرداخت و افزود: اصطلاح انگلیسی مهندسی در حقیقت ژئومتری یا هندسه است که اصطلاحی است با تبارشناسی مفهومی نزد مصریان،
وی افزود: هنگامی که رود نیل دچار طغیان می شده و اندازه گیری های زمین که مبنای کشاورزان بوده مختل می شده و اغتشاش به زمین برمی گشته مصریان از کسانی به عنوان مهندس استفاده می کردند تا مجدد نظم را برای اندازه گیری برقرار کنند.
به گفته وی بنابراین هندسه از یکسو وجه فیزیکی یعنی برقراری نظم در زمین داشته و از سوی دیگر بازگرداندن نظم ، بنابراین با مفهوم ذاتی نظم و انتزاع روبه رو هستیم که وجه محسوس و معقول دارد. پس می توان منشا ظهور هندسه را نظم و جهان معقول دانست.
بلخاری افزود: حکمت عمیق مطرح در جان خواجه نصیرایران را نجات داد و از بین مغول که آمده بود ایران را بسوزاند و ویران کند ‘هلاکو’یی ساخت که مهمترین مصنوعات هندسی جهان یعنی رصدخانه مراغه را با سرمایه خود بنا نهاد و این چیزی جز اجتماع حکمت و حکومت نیست.
رییس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با بیان اینکه در باب علمی خواجه نصیر، ریاضیات و غیره سخن ها زیاد گفته شده است، گفت: در حوزه عرفانی خواجه نیاز به گفته هایی است، خواجه نصیر در سال ۵۹۷ به دنیا آمده و در سن ۷۵ سالگی در سال ۶۷۲ فوت کرده است در دورانی که عطار در اوج شکافایی است خواجه به دنیا آمده و در جوانی از چشمه عرفانی عطار نوشید و بهره برد و تنها به دلیل گرایشات شیعی مسیرعطار را طی نکرد.

** خواجه از نادران روزگار در بعد اخلاق فلسفی است

پژوهشگر و مصحح کتب ادبی و فلسفی نیز در این نشست ابتدا با ابراز تعجب نسبت به نگارش کلمه ‘توسی’ با ‘ت’ در بنر و یادداشت ها و تاکید بر درست نویسی گفت: در منابع و مآخذ علمی مستند تاریخی و جغرافیایی این کلمه با ‘ط’ نوشته می شود.
مهدی محقق سپس به بیان تاریخچه ای از احداث رصدخانه های ایران در زمان های پیشین و تخریب آنها توسط حکومت های مهاجم پرداخت و افزود: ریشه این رصدخانه ها از مسلمانان همچون ابن هیثم بوده و وجود آنها می توانست در توسعه علوم تاثیرات شگرفی داشته باشد.
محقق به نقش خواجه نصیر در علم و بویژه ایجاد رصدخانه مراغه و کتب ارزشمند او با صدها شرح اشاره کرد و گفت: سهم خواجه در حوزه مسائل دینی و جنبه های عقلی و عرفانی علوم نیز غیرقابل انکار است. وی بی شک از نادران روزگار از بعد علم و اخلاق فلسفی است.

** خواجه دانشمندی با حب وطن

عضو پیوسته فرهنگستان علوم نیز در این نشست گفت: خواجه بی شک بزرگترین ریاضیدان قرن بوده و بیش از ۵۰ کتاب در هندسه و علم نجوم دارد، مساعی دانشمندان اسلامی بود که بسیاری از علوم را به غرب برد. در عالم اسلام بود که با پیدایش علوم جبر، ریاضیات با نجوم پیوند خورد.
غلامرضا اعوانی به شرح حال خواجه نصیر به قلم خود خواجه پرداخت و افزود: او خدمت بسیار زیادی به فلسفه کرد، در حمله مغول دانشمندان پراکنده شدند و عده ای به عراق و حلب و دمشق و غیره رفتند و عده ای هم چون خواجه به علت حب وطن با تمام سختی ها در ایران ماندند. وی بسیاری از تالیفات خود را در قراء اسماعیلیه در خراسان به نگارش در آورد.
اعوانی افزود: خواجه می گوید ‘خانواده من در پی ترویج احکام ظاهر شریعت بودند اما پدرم که از شاگران ‘تاج الدین شهرستانی’ بود براساس تعلیمات ابتدایی مرا تشویق به خواندن همه علوم می کرد و مرا به ‘کمال الدین محمد حاسب’ که از شاگردان بابا افضل کاشانی بود سپرد و او در علوم و بویژه شکل گیری شخصیت فلسفی من بسیار کمک کرد’.
وی بر تلاش خواجه نصیر برای اثبات حقانیت شیعه تاکید کرد و گفت: او برهان های حکمی برای ضرورت وجوب امام با ذکر دلیل نقلی و عقلی (عقل قدسی بر مبنای حدس و شهود) دارد و در آثار خود تشریح و اثبات می کند که صدور موجودات از باریتعالی موقوف به کلمه ‘کن’ یعنی امر به بودن است.

** ترویج زبان فارسی یکی از مهمترین خدمات خواجه؛ مورد کم لطفی

پژوهشگر حوزه فلسفه اسلامی و استاد دانشگاه تهران نیز به اخلاق ناصری خواجه پرداخت و اظهارکرد:
ترویج زبان فارسی یکی از مهمترین خدمات خواجه به ایرانیان است که در مورد این خدمت مهم او و بیان آن کم لطفی می شود.
نجفقلی حبیبی، گفت: خواجه نصیر تقسیمات اجتماعی را نیز به شکل زیبایی در’ اخلاق ناصری ‘ آورده است به گونه ای که مثلا خیرات را به عامه و خاصه تقسیم می کند و می گوید خیرات عامه شامل آرامش، محبت به یکدیگر، عدالت، عفاف و وفاست و از سوی دیگر فریب کاری، خیانت ها، مسخرگی و غیبت و عیره را قبح می داند.
وی افزود: خواجه برای جامعه خوب و مدینه فاضله بحث های زیادی دارد، می گوید ‘ مردم مدینه فاضله در آرا و افکار وحدت دارند و این شاخصه این جامعه است، از سوی دیگر مردم مدینه فاضله به قوانین عدالت مقید هستند. در جامعه خوب ممکن است جریان هایی اتفاق بیفتد که جامعه را فاسد کند و جامعه را از بین ببرد ‘.
وی گفت: شاید شرایط شرح داده از سوی خواجه نصیر برای جامعه امروز و جمهوری اسلامی که قرار بود مدینه فاضله باشد صدق کند و می توان از نظرات او بهره برد با توجه به برخی جریان های فاسد که امروزه برمی خیزند که می خواهند به مدینه جاهله برسند و باید نابود شوند.

** خواجه نصیر الدین طوسی دریک نگاه

محمد بن محمد بن حسن طوسی مشهور به خواجه نصیرالدین طوسی خواجه نصیرالدین در ۱۱ جمادی‌الاول سال ۵۹۷ق در طوس به دنیا آمد و به همین دلیل «طوسی» خوانده می‌شود. خواجه نصیر در کودکی، قرآن کریم، صرف، نحو و آداب را فرا گرفت. از اولین اساتید وی، جدش محمد بن حسن در فقه و حدیث، و دایی‌اش نورالدین علی بن محمد شیعی در منطق و حکمت بوده‌اند.
خواجه نصیر، سپس با راهنمایی پدرش، نزد کمال الدین محمد ریاضیات آموخت، آن گاه نزد پدر خود علوم حدیث، روایت و فقه را فرا گرفت. در همین دوران که خواجه در ابتدای جوانی بود، شاخه‌های مختلف ریاضیات، یعنی حساب، هندسه و جبر را نیز به حد کمال فرا گرفت.
بعد از وفات پدر، به وصیت وی به هر مکانی که استاد شایسته‌ای در آنجا اشتغال داشت، مهاجرت کرد. به همین جهت به نیشابور که در آن زمان محل اجتماع علما و دانش‌پژوهان بود، مسافرت کرد و در حلقه درس سراج‌الدین قمری، قطب‌الدین سرخسی، فرید الدین داماد، ابوالسعادات اصفهانی و دیگران شرکت کرد.
حکیم و متکلم قرن هفتم هجری. خواجه نصیر نویسنده کتاب‌ها و رساله‌های بسیاری در علوم اخلاق، منطق، فلسفه، کلام، ریاضیات و نجوم است. اخلاق ناصری، اوصاف الاشراف، اساس الاقتباس، شرح الاشارات، تجرید الاعتقاد، جامع الحساب و کتاب مشهور زیج ایلخانی و تذکره فی علم الهیئه در علم نجوم، از آثار مهم و مشهور او هستند.
او همچنین رصدخانه مراغه و نیز کتابخانه مراغه را با بیش از ۴۰۰ هزار جلد کتاب بنا نهاد.
خواجه نصیرالدین طوسی بیش از ۱۸۰ کتاب و رساله علمی در موضوعات متفاوت نوشته است. برخی محققان معتقدند که با توجه به زندگی اجباری وی در قلعه‌های اسماعیلیان، بسیاری از کتاب‌های او در وضعیت بد معیشتی نوشته شده است.
خواجه نصیر، در مقدمه شرح اشارات، از رنج فراوان و غم روزافزونش هنگام تالیف کتاب نوشته است.
فراهنگ ** ۳۰۰۹ ** ۱۳۵۵ **

انتهای پیام /*

فرهنگی

فراهنگ و ادب

بزرگداشت

خواجه نصیرطوسی