اهمیت دعا و ذکر خداوند و مفهوم نیکی و برّ

اهمیت دعا و ذکر خداوند و مفهوم نیکی و برّ
دکتر فروغ پارسا
دومین نشست از سلسله نشست‌های «در محضر نور» ۲۹ فروردین ۱۴۰۰، با سخنرانی دکتر فروغ پارسا، مدیرگروه پژوهشی مطالعات علوم قرآنی از طریق وبینار و به‌صورت مجازی برگزار شد.
دکتر پارسا سخنان خود را با عنوان «اهمیت دعا و ذکر خداوند و مفهوم نیکی و برّ» ارائه کرد و گفت: بیش از یک‌سال است که با قرار گرفتن در وضعیت پاندمی کرونا نتوانسته‌ایم همکاران و بستگان خود را ملاقات کنیم و ارتباط‌های ما محدود و مسدود شده است و در این شرایط، احساس دلتنگی، تنهایی و غربت داریم، اما در واقع این احساس تنهایی و غربت احساسی ازلی و ابدی است که همواره همراه بشر بوده، حضرت مولانا این تنهایی را به زیبایی در ابتدای مثنوی به تصویر کشیده است:
بشنو از نی چون حکایت می‌کند        ازجدایی‌ها حکایت می‌کند
از نیستان تا مرا ببریده‌اند        از نفیرم مرد و زن نالیده‎‌اند
این رنج، درد تنهایی و غربت تا زمانی‌که دوباره انسان به اصل اولیه‌ی خود که آفریدگار نخستین است بازگردد با او همراه است. چنین است که وقتی به علم شهودی به خودمان نگاه می‌کنیم، مشاهده می‌کنیم در زم آن‌ها ی تنهایی، درد، رنج و سختی اولین اسمی که بر زبان می‌آوریم، اسم خداوند است و همین به‌زبان آوردن اسم خدا باعث آرامش ماست و اتصال کوتاهی که با بی‌نهایت ایجاد می‌شود باعث وصول به آرامش می‌شود، همین صدا کردن خدا «دعا» است.
مدیر گروه علوم قرآنی پژوهشگاه در ادامه‌ی سخنان خود گفت: خداوند باری‌تعالی ۲۸۰ بار از ماده‌ی «ذکر» در قرآن استفاده کرده است که نشان می‌دهد چه‌قدر یادآوردن نام خداوند از سوی انسان ناچیز برای خداوند قادر متعال مهم است. «فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ» خداوند ما، همه‌ی آفریدگان خودش، را صدا می‌زند و می‌گوید، مرا یاد کنید.
وی در ادامه‌ی سخنان خود به بحث دعا در قرآن پرداخت که ماده‌ی «دعا» نزدیک به ۱۶۰ بار در قرآن تکرار شده و بیش از ۱۰۰ مرتبه آن مربوط به مبحث دعا کردن است. در آیه‌ی ۷۷ سوره فرقان اهمیت انس آن‌ها  نزد خداوند به دعا کردن  آن‌ها  دانسته می‌شود: «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ» ای پیامبر به آفریده‌های من بگو خداوند هیچ اهمیتی برای شما قائل نبود اگر مرا دعا نمی‌کردید.
دکتر پارسا در سخنان خود به آیه‌ی ۱۸۸ سوره‌ی بقره و نکات آن در تفسیرالمیزان اشاره کرد و این آیه را یکی از مهمترین آیات قرآن کریم درباره‌ی دعا و رابطه‌ی عاشقانه‌ی بنده و معبود و اهمیت دعا نزد خداوند دانست. «إِذا سَأَلَکَ عِبادی عَنِّی فَإِنِّی قَریبٌ أُجیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجیبُوا لی» ای پیامبر! اگر بندگان من از شما راجع به من پرسیدند، به  آن‌ها  بگو که من نزدیکم، اجابت می‌کنم دعوت خواندن کسی که مرا دعا می‌کند.
با نگاهی به تفسیرالمیزان در مورد این آیه، خواهیم دید که حضرت علامه متذکر می‌شوند در این آیه اساس گفتار بر تکلم‌وحده قرار داده شده و هیچ صیغه‌ی غیبتی در آن نیست. در همین یک آیه هفت ضمیر متکلم‌وحده به‌کار برده شده که در قرآن منحصر به‌فرد است و این نشان‌دهنده‌ی نوع رابطه‌ی بدون واسطه‌ای است که خداوند در دعا برای بندگانش لحاظ کرده است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در پایان سخنان خود به این نکته اشاره کرد که وقتی خداوند می‌فرماید «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ» دقیقاً منظور این است که «أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» یعنی همین که با یاد خداوند به آرامش می‌رسیم به معنای استجابت دعاهای ماست.