از علاقه مندان به فعالیت در حوزه های مختلف خبری دعوت به همکاری می نماید

کد خبر : 94211

64 بازدید

سرزمین وحی به روایت سفرنامه نویسان معاصر عرب سفر حج یکی از مهم ترین و در عین حال باشکوه ترین سفرهای دینی به شمار می آید که افزون بر بعد دینی با مسائل سیاسی، فرهنگی و حتی اقتصادی پیوند خورده است. از آنجایی که یکی از مهم­ترین دستاوردهای این سفر، تحقق بخشیدن به آرمان وحدت […]

سرزمین وحی به روایت سفرنامه نویسان معاصر عرب

سفر حج یکی از مهم ترین و در عین حال باشکوه ترین سفرهای دینی به شمار می آید که افزون بر بعد دینی با مسائل سیاسی، فرهنگی و حتی اقتصادی پیوند خورده است. از آنجایی که یکی از مهم­ترین دستاوردهای این سفر، تحقق بخشیدن به آرمان وحدت امت اسلامی است، سفر حج همواره در کانون توجه جوامع اسلامی قرار داشته و به تبع آن بخشی از تولیدات فرهنگی و ادبی آنان را به خود اختصاص داده است. بر این اساس بررسی سفرنامه های حج در بسترهای تاریخی و اجتماعی آنها می تواند ابعاد بیشتری از روابط تاریخی و فرهنگی ملت­های مسلمان را تبیین و ریشه­یابی کند مطالعه و بررسی سفرنامه های حج عربی در خلال سالهای مهم و پرحادثه ۱۳۳۰-۱۳۶۰ قمری می تواند در کنار تبیین نوع نگاه اندیشمندان معاصر عرب به حوادث بخش مهمی از جهان اسلام، اسناد ارزشمندی را پیرامون سفر روحانی حج بازنمایی کند. بررسی سه سفرنامه حج از سه نویسنده و اندیشمند معاصر عرب در دوره یادشده؛ یعنی شکیب ارسلان، محمد لطفی جمعه و محمد حسین هیکل نشان دهنده نکات زیر است:

  • نویسندگان عرب، اطلاعات گسترده ای را درباره وضعیت جغرافیایی و اقلیمی سرزمین حجاز ارائه کرده اند. گستره اطلاعات ارائه شده نشان از اهمیت این مسئله از نگاه آنان دارد. این در حالی است که نوع نگاه سفرنامه نویسان عرب، بر خلاف تصور عموم نسبت اقلیم حجاز کاملا مثبت است.
  • نویسندگان عرب در سفرنامه های خود به طور مختصر و گذارا از دشواری­های سفر سخن گفته اند. به نظر می­رسد از نگاه آنان دشواری­های این سفر روحانی در ازای دستاوردهای عظیم معنوی آن بسیار ناچیز و کم اهمیت جلوه کرده است.
  • در سفرنامه های عربی اطلاعات فرهنگی ارزشمندی ارائه شده است که عمده آن مربوط به وضعیت فرهنگی حجاز و به ویژه دو شهر مکه و مدینه است.
  • سفرنامه نویسان عرب، توجه خاصی را به مسائل سیاسی حجاز داشته و اطلاعات ارزشمندی را در این خصوص ارائه کرده اند به ویژه اینکه هر سه نویسنده از رجال سیاسی برجسته عصر خود بوده اند. به طور کلی نگاه نویسندگان عرب به وضع سیاسی حجاز در دوران آل سعود مثبت است. برقراری امنیت کامل و مبارزه با انواع مفاسد رایج، از مهم ترین دستاوردهای سیاسی آل سعود از نظر آنها است.
  • نویسندگان عرب نسبت به مسائل حجاز و به ویژه امر حج از نگاهی انتقادی برخودارند و مصالح سیاسی مانع از بیان نقاط ضعف و کاستی های موجود نشده است. نکته مهم در این باره این است که انتقادهای صورت گرفته نه با هدف عیب­جویی و شکایت بلکه با هدف اصلاح صورت گرفته و غالبا با ارائه پیشنهاد همراه است.
  • نویسندگان عرب در کنار توجه به مسائل پیرامونی حج، به توصیف مناسک و حکمت­های آن نیز توجه داشته اند. این رویکرد سبب شده تا سفرنامه های عربی تا حدی از صبغه گزارشی فاصله گرفته و صبغه ای تأملی به خود گیرند.
  • در حوزه اندیشه دینی، مهم­ترین محور فکری نویسندگان عرب، اندیشه وحدت اسلامی به مرکزیت مکه است. بر این اساس گرایش­های مذهبی و تفرقه­انگیز مانند نگاه تقابلی و ستیزه جویانه نسبت به دیگر مذاهب اسلامی و به ویژه تشیع در سفرنامه های مورد بررسی دیده نمی شود. نفی افراطی­گری و سطحی­نگری از دیگر بنیان­های فکری نویسندگان یادشده است که نمود آن را در انتقاد ایشان از سیاسیت­های افراطی وهابیون در ویرانی برخی اماکن متبرکه می توان دید.
  • ملی گرایی به سه صورت در منظومه فکری اندیشمندان عرب تبلور یافته است. اول: ملی گرایی وطنی؛ دوم: ملی گرایی قومی؛ سوم: ملی گرایی اسلامی. در این میان اندیشه ملی گرایی اسلامی، مهم ترین محور فکری سفرنامه نویسان عربی بوده و دو اندیشه دیگر پیرامون آن شکل گرفته اند به طوری که هرجا از هویت قومی(عربیت) سخن به میان آمده، بر هویت اسلامی هم تاکید شده است. به دیگر بیان مرزهای هویت قومی در منظومه فکری نویسندگان عرب تا جایی گسترش می یابد که در تعارض با هویت اسلامی قرار نگیرد. افزون بر این نویسندگان عرب، در عین تمایل به مدرنیسم، در مواجهه با غرب از نگاهی واقع­بینانه برخوردارند. به نظر می­رسد اثرپذیری از آرای اندیشمندان روشنفکری مانند سیدجمال الدین اسدآبادی و محمد عبده و نیز زندگی و تحصیل در غرب و آشنایی نزدیک با تفکر و تمدن غربی در بروز چنین نگاهی موثر بوده است. این در حالی است که در نگاه آنان، در وهله نخست، غرب و سپس ترک­ها، «دیگری» هویت عربی_اسلامی به شمار می آیند.

نظرات بسته شده است.