بهره وری اندک آب در ایران/بحران آب با حذف برخی محصولات کشاورزی حل نمی شود

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری خطرنگار، براساس آمارهای اعلام شده، از حدود ۹۸ میلیارد متر مکعب آب کشور، حدود ۸۸ میلیارد متر مکعب آن در بخش کشاورزی، ۸ میلیارد متر مکعب در بخش خانگی و ۲ میلیارد مترمکعب در بخش صنعت مصرف می شود.
میزان بالای هدر رفت آب در بخش کشاورزی در حالی ۲۰ درصد بیشتر از متوسط جهانی آن است که با استناد به آمارهای داخلی و بین المللی، ایران در زمینه میزان بارشِ در مقایسه با متوسط جهانی وضعیت مناسبی ندارد. که متوسط بارش در ایران یک سوم متوسط جهانی آن است.
در کنار این شرایط افزایش جمعیت و استفاده بی رویه از آب در بخش کشاورزی کاهش متوسط سرانه آب کشور را به دنبال داشته است تا جایی که این رقم از حدود ۵۵۰۰ مترمکعب در سال ۱۳۴۰، به حدود ۳۴۰۰ مترمکعب در سال ۱۳۵۷، ، حدود ۲۵۰۰ مترمکعب در سال ۱۳۶۷ و ۲۱۰۰ مترمکعب در سال ۱۳۷۶ کاهش یافته است.
کاهش متوسط سرانه آب کشور در ۲دهه گذشته سرعت بیشتری به خود گرفته و در پایان سال ۱۳۹۴ به حدود ۱۴۰۰ مترمکعب رسیده است.
گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری خطرنگار، برای واکاوی چگونگی استفاده از آب و حفظ این منبع برای آیندگان گفت وگویی با «محمد حسین شریعتمدار» مشاور وزیر جهاد کشاورزی و از صاحبنظران حوزه آب انجام دهد .
وی در این گفت وگو با بیان اینکه طرح حذف برخی محصولات کشاورزی راهکاری کنترل بحران آب نیست، گفت: کشاورزی یکی از مهمترین منابع تامین غذا و ایجاد اشتغال در جامعه است که حذف برخی از این محصولات، مشکلات اقتصادی و اجتماعی فراوانی را به همراه خواهد داشت.

متن کامل گفت وگو به این شرح است :
** ایرنا: آمارهای مننتشر شده از سوی منابع رسمی حکایت از آن دارد میزان مصرف آب در بخش کشاورزی نسبت به متوسط جهانی آن بالا و این امر می تواند برای منابع آبی یک آسیب جدی به شمار آید. به عنوان یکی از صاحبنظران در این حوزه آیا بخش کشاورزی در زمینه تشدید بحران آب نقش تعیین کننده دارد؟
** شریعتمدار: اینکه فکر کنیم کشاورزی به تنهایی از بین برنده منابع آبی است تصور درستی نیست زیرا مصرف آب در بخش کشاورزی یک رویه معمول است.
پرمصرف بودن آب یکی از ویژگی های بخش کشاورزی است و این کار تنها مختص ایران نیست بلکه در ایالتی مانند کالیفرنیا آمریکا ۸۰ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می شود.

**ایرنا: مثال کالیفرنیا یا کشورهای غربی در حالی است که متوسط بارش در ایران کمتر از یک سوم متوسط جهانی آن و سرانه آب کشور نیز در یک دهه گذشته به شدت افت پیدا کرده است.
**شریعتمدار : کشاورزی در تمامی کشورهای دنیا بالاترین میزان مصرف آب را به خود اختصاص داده اما تفاوت در این است که در دیگر کشورها کدام آب در بخش کشاورزی مصرف می شود.
در این زمینه کشورهای اروپایی و پربارش بیشترین مصرف را در بخش کشاورزی دارد. آب سبز یا همان آب باران به خاطر بارش های متوالی در این کشورها نقش پررنگی در بهره وری کشاورزی دارد. اما در کشورهایی مانند ایران، به خاطر میزان کم، مصرف آب آبی زیاد است.
حال سوال پیش می آید با شرایط کنونی کم آبی در کشور چه برنامه ای باید ارائه کنیم تا این بحران کنترل شود؟ برای پاسخ به این پرسش لازم است که مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی مورد توجه قرار گیرد؛ این مصرف باید با افزایش بهره وری آب همراه باشد.

**ایرنا: اما میزان بهروری آب در ایران به نسبت دیگر کشورها کم و این نشان می دهد ما در چند دهه گذشته برنامه خاصی برای افزایش بهره وری نداشتیم.
**شریعتمدار: در فرمول بهره وری آب میزان تولید بر میزان آب مصرفی تقسیم می شود. براین اساس در شرایط کنونی بهره وری آب در دنیا ۱٫۷ است که به ازای هر متر مکعب آب ۱٫۷ کیلوگرم محصول برداشت می شود.
اینکه ادعا کنیم برنامه ای برای افزایش میزان بهره وری آب نداشتیم حرف درستی نیست زیرا در چهار سال گذشته وزارت جهاد کشاورزی و دستگاه های مسئول توانستند با برنامه های متعدد، میزان بهره وری آب در بخش کشاورزی از کمتر ۱ به ۱٫۲۵ برسانیم.
در این دوران میزان تولید محصول کشور به ازای هر لیتر آب از کمتر یک کیلوگرم به یک کیلو و ۲۵۰ گرم رسیده است. بنابراین لازمه جلوگیری از بحران آب، بالا بردن میزان بهره وری از این محصول است که موجب می شود مصرف آب کاهش یابد.
این مهم زمانی می تواند محقق شود که برنامه ریزان با استفاده از دانش مدیریتی، استفاده از تکنولوژی و کمک به کشاورز برنامه های خود را تدوین کنند.
همچنین برای کم کردن میزان مصرف آب لازم است افزون بر بالا بردن راندمان آب روش های نوینی برای آبیاری در دستور کار قرار گیرد و شیوه انتقال آب نیز اصلاح شود.

**ایرنا: با توجه به اختلاف میزان بهره وری آب در ایران و دیگر کشورها، چگونه می توانیم از بحران آب جلوگیری کنیم؟
**شریعتمدار: اگر این روند افزایش بهره وری ادامه پیدا کند نگرانی در زمینه اقتصاد کشاورزی، محیط زیست و راندمان آب برطرف خواهد شد. بحران آب زمانی کنترل می شود که ما بتوانیم این روند را ادامه دهیم.
اگر نتوانیم چنین روندی را ادامه دهیم مشکلات حوزه آب، در پایان این برنامه بیش از الان خواهد شد. لازمه کنترل بحران آب تداوم روند ۶٫۱ درصد افزایش بهره وری در برنامه ششم است. در صورت تداوم این برنامه در پایان پنج سال این برنامه کشور به صرفه جویی ۲۲ میلیارد مترمکعب آب خواهد رسید.

** ایرنا: با صرفه جویی ۲۲ میلیارد متر مکعب آب در طول پنج سال آیا می شود بر بحران کم آبی در کشور غلبه کرد؟
**شریعتمدار: اینکه کامل پیشگیری شود بستگی به متغیرهای فراوانی دارد اما آنچه که وزارت نیرو از بخش کشاورزی درخواست کرده صرفه جویی ۱۱ میلیارد مترمکعب آب در پایان برنامه ششم توسعه است.
با این شرایط و در صورت ادامه بهروری آب با نرخ ۶٫۱ درصدی ما می توانیم دو برابر تقاضا وزارت نیرو صرفه جویی داشته باشیم. البته این شرایط امکان پذیر است و می توانیم در مسیر این صرفه جویی گام برداریم.

**ایرنا: پس شما با حذف برخی ازمحصولات که در زمینه آب پرمصرف محسوب می شوند موافق نیستید؟
** شریعتمدار: سه میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در ایران در بخش کشاورزی شاغل هستند و نمی توان این افراد را بیکار کرد زیرا بیکاری آنان خود به مشکلات دیگری در بخش های مختلف منجر خواهد شد.
اگر در طول برنامه ششم توسعه به متوسط جهانی ۱٫۷ بهره وری برسیم نگرانی برای کم آبی کمتر خواهد شد. پیش نیاز این مهم به کار گیری راهکارهای نوین و تکنولوژی های پیشرفته در مزارع و بخش کشاورزی است.
الگوی کشت مناسب، الگوی تولید مناسب، شوه های درست مصرف کردن و ایجاد صنایع تبدیلی از مهمترین برنامه هایی است که باید در مناطقی که کشاورزی در آن رایج است مورد استفاده قرار گیرد.
شور زدایی آب دریا، بازچرخانی آب صنعتی و آب شهرها می تواند از دیگر برنامه هایی است که می تواند در کنترل بحران ان نقش تعیین کننده ای داشته باشد.

** ایرنا: به عنوان یکی از صاحبنظرانی که گذشته تاکنون در بخش کشاورزی فعال بودید تا کنون چه برنامه هایی برای پیشگیری از بحران آب اجرا شده است؟
**شریعتمدار: اگر بخواهم یکی از برنامه های موفق جهاد کشاورزی در زمینه افزایش بهره وری آب مثال بزنم باید به تولید شکر و میزان بهره وری آن اشاره کنم.
در حالی که در سال های پایانی دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ میزان بهره وری شکر ۲۲۰ گرم شکر به میزان هر مترمکعب آب بود وزارت جهاد کشاورزی توانست با برنامه های مدون، میزان بهره وری آب را در تولید شکر به ۶۰۰ گرم در هر متر مکعب در سال ۱۳۹۶ برساند.
این میزان در کشت پاییزه به ۹۰۰ گرم و در استان خوزستان به ۱۴۵۰ گرم به ازای هر متر معکب آب رسیده است. این امر موجب شد تا رکورد تولید شکر در ۱۲۰ سال گذشته شکسته شود.
اجرایی شدن یک برنامه تنها نوشتن و رسانه ای کردن آن نیست بلکه عمل شرط مهم موفقیت یک برنامه است. اگر تصمیم گرفته می شود کشت پاییزه چغندر جایگزین کشت بهاره شود باید این برنامه در کوتاه مدت عملی شود.

** ایرنا: پس حرف نهایی شما این است که در کنار ادامه کشاورزی می شود بحران آب را کنترل کرد؟
**شریعتمدار: بله حذف کشاورزی یا برخی محصولات راهکار پیشگیری بحران آب نیست بلکه کنترل و مدیریت آب کشور نیازمند برنامه های متنوعی است که در آن ارتقا مدیریت، تکنولوژی روزآمد و کمک به کشاورزان مورد توجه قرار گیرد. در غیر این صورت بحران آب، مشکلات زیستی و اجتماعی فراوانی برای کشور به همراه خواهد آورد.

پژوهشم**۲۰۵۲*۱۶۰۱***خبرنگار: غفار میرزایی**انتشار: شهناز حسنی
خطرنگار، پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.

انتهای پیام /*